خانواده رکن اساسی جامعه انسانی است و شرط پویایی و استواری آن، وجود روابط صحیح و پایدار میان همسران است. روابطی که اطلاع از آن نیازمند شناختن صحیح اعضا با وظایف و حقوق خود است. قرآن کریم و روایات معصومین(ع) به عنوان عالی‌ترین راهنمایی حیات بشر، بهترین هدایتگر در این مسیر هستند.
در گفت‌وگو با حجت الاسلام محمدباقر ساعی ور، استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه به عوامل و شرایط پویایی و همینطور تضعیف این نهاد مقدس که طبق بیان قرآن کریم منشأ و معدن رحمت و مودت معرفی شده، پرداختیم که بخشی از آن را در ادامه می‌خوانید.
زن و شوهر لباس همدیگرند
حجت‌الاسلام ساعی ور با بیان اینکه محیط گرم خانواده سبب می‌شود جامعه پر از رحمانیت و رئوفیت و محبت شود، می‌گوید: در اسلام برای بهره‌وری مفید از خانواده، اصول رفتاری برای مودت و رحمت زایی در تعامل بین زن و شوهر تنظیم شده است. یکی از مهمترین این اصول و تعابیر لباس متقابل بودن زن و شوهر است که در آیه 187 سوره بقره به آن اشاره شده است. خداوند در این آیه می‌فرماید «...هن لباس لکم و انتم لباس لهن...» یعنی «...زنان لباس شما هستند و شما لباس آنان هستید...». این تشبیه نکات مهمی را در بردارد. لباس از یک سو انسان را از سرما و گرما و خطر برخورد اشیا به بدن حفظ کرده و از سوی دیگر عیوب او را می‌پوشاند. این تشبیه به همه موارد اشاره دارد و تشریح می‌کند که همسران یکدیگر را از انحرافات حفظ می‌کنند، عیوب هم را می‌پوشانند، وسیله راحت و آرامش یکدیگرند و هر یک زینت دیگری محسوب می‌شود. این تعبیر نهایت ارتباط معنوی مرد و زن و نزدیکی آنها به یکدیگر و نیز مساوات را در این زمینه روشن می‌کند.
او توضیح می‌دهد: لباس در تراز صاحب لباس است. یعنی لباس همواره باید متناسب با قامت و اندام آدمی باشد. همسران باید کفو هم باشند و به عبارت دیگر متناسب‌ترین لباس هم باشند. همسران همزمان و همدل هستند و معرف شخصیت و قالب فکر و اندیشه همدیگر هستند. آنها با توازن رفتار و تناسب اخلاق از عزت نفس برخوردار بوده و سبب پاسداری از عصمت می‌شوند. لباس ستار بدن و پوشاننده عیوب و رازدار انسان است همچون زن و شوهر که با راه پیدا کردن به اسرار همدیگر با صبوری و متانت، در سلامت و بیماری، آرامش و عصبانیت، فقر و غنا و... از آبروی فردی و اجتماعی همسر خود مراقبت می‌کنند. همینطور از عیب‌جویی، غیبت و بدگویی، تمسخر و تحقیر و افشای اسرار همسر پرهیز می‌کنند.
مودت و رفتار پسندیده اصلی مهم در روابط همسران
این استاد حوزه و دانشگاه به قاعده دیگر برای تداوم و استحکام بنیان خانواده اشاره کرده و می‌گوید: در آیه 21 سورم روم، معروف به آیه مودت و رحمت؛ آمده است «از نشانه های او اینکه همسرانی از جنس خود شما برای شما آفرید تا در کنار آنها آرامش یابید و در میانتان مودت و رحمت قرار داد، در این نشانه هایی است برای گروهی که تفکر می‌کنند.» مودت و رحمت، اصل مهم روابط همسران و ایجاد مهربانی در خانواده است. رحمت گذشت در زندگی است. گذشت، چشم پوشی و مسئولیت پذیری در کنار احترام متقابل می‌تواند بنیان خانواده را با استحکام جامعه بیامیزد. البته این مودت و دوست داشتن عاقلانه و همراه با شناخت است.
این کارشناس خانواده به نکته دیگری اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در نگاه قرآن زن بسیار قوی است و با مطالعه و تدبر در آیات مختلف حقوق زن محترم شمرده شده و به احساسات، عواطف و شخصیت او توجه ویژه‌ای شده است. آیه 19 سوره نسا نمونه‌ای از این موارد است. خداوند در این سوره می‌فرماید «و عاشروهن بالمعروف» یعنی با زنان به طور شایسته و پسندیده رفتار کنید. از دیدگاه قرآن کریم اساسی‌ترین اصل در رفتار و تعامل، معاشرت به معروف است. علاوه بر آن خدای رحمان در آیه 228 سوره بقره، برای زن و شوهر حقوق متقابلی را بیان می‌کند که بر اساس عرف اجتماعی و رفتارهای پسندیده و نیکوی عقلی و عقلایی و شرعی می‌باشد. اسلام در توزیع مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی، با ملاحظه وضعیت بدنی و توانایی‌های زن و مرد، برخی مسئولیت‌ها مانند مدیریت خانواده را به مرد سپرده و این به معنای فضیلت ذاتی مرد بر زن نزد خداوند نیست. خداوند با بیان این قواعد قرآنی مواردی را بیان می‌کند که در سایه آنان خانواده‌ای سالم ایجاد و تداوم پیدا می‌کند.
محبوب‌ترین ساختمان خدا در زمین
نماینده مقام معظم رهبری در گرجستان به آسیب‌ها و آفت‌هایی که ممکن است سلامتی، استواری و پویایی خانواده را تهدید کند هم اشاره کرده و بیان می‌کند: در روایتی امام محمد باقر(ع) از قول جدش رسول الله(ص) نقل کرده که «هیچ بنایی در مکتب اسلام طرح‌ریزی نشده که در نزد خداوند بزرگ محبوب‌تر از ازدواج باشد». این توجه بخاطر برکات خانواده برای فرد و جامعه است و خانواده سالم، جامعه‌ای سالم می‌سازد. برای استحکام این ساختمان که محبوب‌ترین ساختمان خدا در زمین است باید پیش زمینه‌هایی را در نظر گرفت. به طور نمونه باید در بسترهای مناسب ساخته شود، مناظر دل انگیز داشته باشد، خطرساز و مرگ آفرین نباشد و در برابر مشکلات هم مقاومت کند. از مصالح سست هم استفاده نشود تا خانواده مانند ساختمان در حال تخریب رو به متلاشی شدن و متارکه نرود.
او اظهار می‌کند: علاوه بر ظاهر درست باید از درون هم ساختمان خانواده درست پایه‌ریزی شود. بداخلاقی نسبت به هم، سوء ظن، تحقیر، رعایت نکردن حقوق همدیگر، قاعده انصاف و عدالت، سوء استفاده از عنوان مدیریت در خانواده، داشتن نگاه برتری جویانه و... همه از عوامل تضعیف استحکام خانواده است. دفاع از استحکام خانواده یعنی تدبیر عاقلانه نسبت به کنترل مخرب‌ها که این کار نیاز به تداوم و استمرار دارد. محبت ابتدایی در اوایل زندگی، استعداد و نهالی است که باید با رفتارهای محبت‌آمیز مداوم شکوفا و به درخت محبت تبدیل شود. با محبت بیشتر این نهال محکم‌تر می‌شود. خانواده برای استحکام خود به پشتوانه‌هایی هم نیاز دارد. یکی از این پشتوانه‌ها، محبت زن و شوهر نسبت به هم است. نیاز عاطفی و غریزی اگر بیرون از خانواده اشباع و تغذیه شود، ضربه محکمی به استحکام خانواده خواهد زد.
حجت‌الاسلام ساعی ور تاکید می‌کند: تک تک افراد جامعه با تلاش خود برای استحکام خانواده و سلامت آن، زمینه سلامت و سعادت عمومی را فراهم می‌سازند. این نهاد مقدس ممکن است دچار آسیب‌هایی شود که سلامت آن را به تهدید کند. منشأ اصلی این آسیب‌ها، خدشه‌دار شدن روابط سالم اعضای خانواده با هم است. خانواده مناسب‌ترین جایگاه برای تأمین نیازهای مادی و معنوی انسان است و می‌تواند بهترین بستر را برای تأمین امنیت و آرامش روانی افراد فراهم آورد. رسیدن به چنین هدفی نیاز دارد تا روابط میان زوجین در فضایی آرام، عاطفی، منطقی و مستدل سازمان یافته باشد. تقویت ارزش‌های دینی و اسلامی به از بین بردن موانع ایجاد و استمرار خانواده کمک می‌کند. بعد از خانواده‌ها، دولت با استفاده از ابزارهایی که برای گفت‌وگو و فرهنگ سازی جامعه در دست دارد می‌تواند اصول و قواعد اسلامی را برای سلامت خانواده نهادینه کرده و برای بقا و استواری خانواده اقدام کند. با کمک در این حوزه همسران می‌توانند در سایه تأمین نیازهای جسمی و روانی یکدیگر زمینه بهداشت روانی همدیگر و آرامش خانواده که آرامش و بهداشت روانی خود فرد را فراهم می‌کند، ایجاد کنند. این امر یکی از مهارت‌های زندگی مشترک است و اثر مثبتی برای زندگی سالم و موفق و ایجاد روابط موفق در خانواده دارد.
نظر شما